15 Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα Γονιμότητας.

Απαντήσεις για την γυναικεία ή ανδρική υπογονιμότητα.

Στις μέρες μας τα προβλήματα υπογονιμότητας σε νεαρά ή και μεγαλύτερα ζευγάρια παρουσιάζονται όλο και συχνότερα. Οι έντονοι και αγχωτικοί ρυθμοί της καθημερινότητας, η μη ισορροπημένη διατροφή, το επιβαρυμένο περιβάλλον αλλά και η ηλικιακή καθυστέρηση στην απόφαση για τεκνοποίηση έχουν μετατρέψει τον ερχομό ενός παιδιού σε δύσκολη υπόθεση για ένα ζευγάρι. Όμως οι εξελίξεις στον τομέα της γενετικής είναι ραγδαίες και έρχονται να δώσουν έγκυρες λύσεις. Ο Dr. Μηνάς Μαστρομηνάς, Χειρουργός Γυναικολόγος-Μαιευτήρας, μας ενημερώνει για τα νεότερα δεδομένα και λύνει απορίες γύρω από την Εξωσωματική Γονιμοποίηση.

Αν και έχω ήδη ένα παιδί, με φυσική σύλληψη, δεν μπορώ να μείνω έγκυος στο δεύτερο. Τι φταίει?
Η κατάσταση αυτή επιστημονικά λέγεται δευτεροπαθής ανεξήγητη υπογονιμότητα. H αναπαραγωγική δυναμική ενός ζευγαριού, ή και ενός ατόμου, δεν είναι σταθερή στον χρόνο, αντίθετα μεταβάλλεται καθότι τόσο η πρόοδος της ηλικίας (αλλαγές στην φυσιολογία), όσο και παθήσεις που τυχόν εμφανιστούν, μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά.
Για παράδειγμα, μια γυναίκα που έχει ήδη κάνει παιδί και δυσκολεύεται στο να ξανασυλλάβει μπορεί να έχει εμφανίσει φλεγμονή στις σάλπιγγες (πχ. λόγω μιας ασυμπτωματικής σαλπιγγίτιδας) με αποτέλεσμα να μην μπορεί το σπέρμα να φτάσει στο ωάριο. Αντίστοιχα, φλεγμονές στο ουρογεννητικό σύστημα του άνδρα (πχ προστατίτιδα, επιδιδυμίτιδα) μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα του σπέρματος. Πρόκειται για ένα πολύπαραγοντικό σύστημα, και ακριβώς εκεί έγκειται το στοίχημα που θέτει ένας ειδικός σε θέματα γονιμότητας γυναικολόγος, να εξετάσει και να προσδιορίσει με ακρίβεια, γιατί ένα πρότερα τεκμηριωμένα γόνιμο ζευγάρι αδυνατεί να αποκτήσει ένα δεύτερο παιδί και φυσικά τί θεραπεία προτείνεται.

Πώς γίνεται η διερεύνηση της γονιμότητας? Τί εξετάσεις χρειάζονται?
Η διερεύνηση γονιμότητας αφορά τον προσδιορισμό του αναπαραγωγικού δυναμικού και του άνδρα και της γυναίκας. Στην γυναίκα, ένας τυπικός έλεγχος αφορά ορμονολογικές εξετάσεις (FSH, LH, Οιστραδιόλη, Προγεστερόνη) και προσδιορισμό των αποθεμάτων ωαρίων μέσω της μέτρησης της ορμόνης AMH (Anti- Mullerian Hormone). Επίσης, μια εξειδικευμένη ακτινογραφία (Σαλπιγγογραφία) που απεικονίζει την ανατομία της μήτρας και των σαλπίγγων είναι απαραίτητη. Στον άνδρα ένα αρχικό σπερμοδιάγραμμα και καλλιέργεια σπέρματος μας δίνει μια αρκετά καλή εικόνα, και ανάλογα με το αποτέλεσμα μπορεί να χρειαστούν περισσότερο ειδικές εξετάσεις, όπως ορμονολογικός έλεγχος, καρυότυπος, τεστ οξείδωσης κ.α.

Υπάρχει και η πιθανότητα ανδρικής υπογονιμότητας? Τι εξετάσεις πρέπει να κάνει ο σύζυγος?
Σαφώς η ανδρική υπογονιμότητα αφορά ένα 50% των ζευγαριών που προσπαθούν να τεκνοποιήσουν. Αρχικά γίνεται ένα σπερμοδιάγραμμα και εφόσον τεκμηριωθεί το πρόβλημα γίνεται διερεύνηση των αιτιών, με γενετικές εξετάσεις (καρυότυπος, έλεγχος του γονιδίου της κυστικής ίνωσης), ορμονικό έλεγχο (FSH, LH, Τεστοστερόνη), υπέρηχο κ.α.

Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η λύση? Τί πιθανότητες επιτυχίας έχει?
Η εξωσωματική γονιμοποίηση έρχεται να αγκαλιάσει μια πολύ μεγάλη μερίδα ασθενών που πάσχουν από ανδρική υπογονιμότητα. Με την εφεύρεση της μικρογονιμοποίησης (ICSI) και τις συνεχείς βελτιστοποιήσεις, ακόμα και αν βρεθούν ελάχιστα, μορφολογικά επαρκώς καλά σπερματοζωάρια, μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να γονιμοποιήσουμε το ωάριο. Σε περίπτωση αζωοσπερμίας καταφεύγουμε στην βιοψία όρχεως και χρήση μικρογονιμοποίησης. Έτσι δίνουμε την ελπίδα απόκτησης ενός υγιούς παιδιού, κάτι που παλιότερα ήταν αδύνατο.

Τα φάρμακα της εξωσωματικής είναι ασφαλή?
Τα φάρμακα της εξωσωματικής στοχεύουν στην παραγωγή πολλαπλών και καλής ποιότητας ωαρίων. Βασίζονται σε ορμονικά σκευάσματα ανάλογα των φυσικών ορμονών που κυκλοφορούν στο σώμα της γυναίκας, και επομένως δεν είναι κάτι ξένο. Έχουν 45 χρόνια εφαρμοσμένης χρήσης και άρα είναι πιστοποιημένα ακίνδυνα, γιατί μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία συσχέτιση με καρκίνο ωοθηκών, μήτρας ή μαστού. Επίσης, μιας και υπάρχουν όλα αυτά τα χρόνια ερευνάς και βελτιστοποίησης της φαρμακολογίας, τα σύγχρονα σκευάσματα είναι πολύ φιλικά στην φυσιολογία της γυναίκας και δεν προκαλούν παρενέργειες κατά την διάρκεια της σύντομης θεραπείας. Στην διάρκεια της θεραπείας η ασθενής συνεχίζει κανονικά τις δραστηριότητες της και η καθημερινότητα της δεν μεταβάλλεται καθόλου.

Ποια είναι η διαδικασία της εξωσωματικής?
Η διαδικασία της εξωσωματικής στις μέρες μας έχει απλοποιηθεί πολύ και διαρκεί λιγότερο από 2 εβδομάδες, με αφετηρία την πρώτη μέρα περιόδου. Η ασθενής λαμβάνει την θεραπεία που στοχεύει στην ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών για περίπου 10 μέρες, κατόπιν ακολουθεί η διαδικασία της λήψης των ωαρίων που διαρκεί 10-15 λεπτά, είναι τελείως ανώδυνη και γίνεται με πολύ ήπια μέθη. Ακολουθεί η γονιμοποίηση των ωαρίων στο εργαστήριο, και 3-5 μέρες αργότερα η μεταφορά των εμβρύων στην μέλλουσα μητέρα με την χρήση ενός εύκαμπτου καθετήρα, διαρκεί 5 λεπτά και μοιάζει με απλό τεστ Παπ. Μετά από 10 μέρες περίπου γίνεται το τέστ κυήσεως (β-Χοριακή).

Το κόστος των φαρμάκων καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ?
Το κόστος των φαρμάκων καλύπτεται πλήρως από τον ΕΟΠΠΥ για 4 προσπάθειες.

Πώς μπορούμε να περιορίσουμε ή να αποφύγουμε το ενδεχόμενο πολλαπλής κύησης στην εξωσωματική (δεδομένου ότι υπάρχει ήδη ένα παιδάκι στην οικογένεια και η οικονομική κατάσταση των περισσότερων από εμάς δεν θα το επέτρεπε).
Μπορούμε να αποφύγουμε την πολύδυμο κύηση με την επιλεκτική εμβρυομεταφορά ενός μόνο πολύ καλού μορφολογικά εμβρύου. Επίσης, εάν υπάρχει ήδη ένα παιδί, το ζευγάρι μπορεί να καταφύγει στην εξωσωματική σε φυσικό κύκλο, όπου δεν γίνεται χρήση φαρμάκων και απλά συλλέγουμε το ωάριο που παράγεται φυσιολογικά στον τρέχοντα κύκλο. Αυτή η λύση εκτός ότι αποφεύγει την χρήση φαρμάκων, είναι και πολύ πιο οικονομική από την κλασσική εξωσωματική με διέγερση ωοθηκών.

Τι θα συμβουλεύατε τις γυναίκες που θέλουν να γίνουν ή να ξαναγίνουν σύντομα μανούλες και δεν μπορούν?
Σε αυτήν την περίπτωση, προσφέρουμε εντελώς δωρεάν συναντήσεις με εξειδικευμένους εμβρυολόγους, που μπορούν να πάρουν το ιστορικό της γυναίκας και του άνδρα και να δώσουν μια πρώτη συμβουλευτική για την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί .

Dr. Μηνάς Μαστρομηνάς, MD, PhD
Χειρουργός Γυναικολόγος-Μαιευτήρας,
Ειδικός στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση και σε προβλήματα Γονιμότητας
Τ. Επιμελητής Παν. Νοσοκομείου Hammersmith, Λονδίνου
Διευθυντής Ιατρικής Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής: ΕΜΒΡΥΟΓΕΝΕΣΙΣ
www.embryogenesis.gr